Israel Batılı anlamda laik olmayan bir demokrasidir

Geçtiğimiz aylarda  Israel'in Raanana kentindeki bir okulda  yaşanan bir olay aynı günlerde Israel basınına yansıdı.   Sabah saatlerinde her zamanki gibi  okula gelen  bir kaç genç kız giydikleri şortların gereğinden fazla kısa olması yüzünden okulun yönetim odasında bekletilip sınıfa alınmamışlar....

Bu olayı izleyen günlerde bu genç kızlar sosyal medyayı da kullanarak okul yönetmenliğine karşı savaş açtılar... Ve kısa bir sürede sadece kendi okullarının bu tutumuna karşı değil tüm Israel'deki laik okulları da kapsayan bir akım başlattılar. Bütün Israel'de kızlar okula kısacık  şortlarla gelerek kendilerine karşı yapıldığını iddia ettikleri baskıyı protesto ettiler.. ( Ve sonunda da istediklerini almayı da başardılar) 

Ben ilkokul'da  nefret ettiğim siyah önlükten sonra ortaokul ve lise'de de yine öyle pek bayılmadığım bir üniformayı üzerimde taşımak zorunda idim.   Bizim için belirlenen yönetmelikteki kurallara göre bu üniformayı ister istemez giymek zorundaydık.  Okul içinde belirlenen disiplin bunu gerektiriyordu. (Gerçi son sene etek dışında hiç bir şey pek okula ait değildi üzerimde..)

Geçtiğimiz hafta Israel'deki bu olay üzerine France24 haber kanalında bir haber programına rastladım..

 " Israelli genç kızların şort savaşı " başlağıyıla verilen programda genel olarak  Israel'in modern toplum yaşayışının dinci akımların ne kadar etkisinde olduğunu soruşturmuşlar.

Genç kızların okula başkaldırılarıyla ilgili olay buradaki dindar akımlar ve modern gruplar arasındaki çatışmayla ilişkilendirilmeye çalışılmış gibiyse de  sonuçta   haberin kendisinde de  okul müdürüyle yaptıkları röportajda , şort üzerindeki tartışmanın "dindarlıkla" hiç bir ilgisi olmadığı açıkça söylendi.. Olay sadece okul disipliniyle ilgiliydi..

Diğer taraftan; Evet  Israel bir Batı ülkesi değildir. Bu doğru. Israel Avrupa'nın bildiği ve tanıdığı türde  

Peki illede Batılılığı  bir standart kabul etmek acaba ne kadar doğrudur?

Batı kendi kurduğu düzeni ideal görüyor olabilir.  ( Bir çok yönüyle öyle bile olsa )  Ya da Batı belli anlamda kendi yaşam normlarını giyim, davranış, müzik ve bir çok değerlerini dünya kültürüne yaymış ve kabul ettirmiş olsa da dünya'da Batı kültürünün yanında çok farklı kültürler ve farklı farklı değerler daha vardır. Örneğin Japonların, Korelilerin, Hintlilerin Batı'dan etkilenmiş kimi tarafları olsa da yaşam tarzları tamamen kendilerine özgüdür.

Bunu neden söylüyorum, haberde Israel'de belli bir kesim tamamen "Batılılaşmışken " bir diğer kesim çok farklı bir yaşam sürüyor şeklinde bir anlatım vardı..

Israel'de "Batılılaşmışlık" diye bir şey yoktur. Öncelikle Israel'de tam bir kültür salatası vardır.

Örneğin bir yandan Israel halkinin önemli  bir bölümü moderndir ama  bununla birlikte toplumda farklı seviyelerde dindarlar vardır.. Israel'e Batı'dan gelen kocaman bir nüfus olduğu gibi ( ki bunlar Batı standartlarını Israel'e taşıyan kesimdir ) , Arap ülkelerden gelen azımsanmayacak büyüklükte bir kitle daha vardır. Rus Kültürü ve bilimum farklı alışkanlıklar da bu toplumun mozaiğini oluştururlar.

Arada çekimlerde gösterilen ultraortodokslar her ne kadar Israel toplumundan klasik bir örnek gibi verilmişse de sokakta liberal tarzda bir kadının rahatça yürüyemeyeceği belki de tek yer olan Mea Shearim'den yansıtılanlar Israel kadınlarının genel yaşamını gözler önüne sermemektedir; o da ayrı bir nokta.

Israel'de Batılı anlamda bir laiklik mevcutmudur peki? Hayır! çünkü Batı'da 18. yüzyıl Fransız İhtilaliyle birlikte çok köklü bir devrim söz konusu olmuştur.  Fransız İhtilaliyle birlikte , o günlere kadar öncelikli bir konumda olup halkı yöneten merciilerden biri olan ve sahip olduğu imtiyazlara dayanarak  toplum üstündeki gücünü kullanan kilisenin  etkisini tamamen yok etmeyi hedefleyen yönetimlerle dini yüzde yüz politik arena'dan , sosyal hayattan silen Fransızlar için laikliğin anlamı gerçekten çok farklıdır..

Her ülke kendi tarihine göre, kendi geçmişine, geçirdiği sosyal aşamalara göre bugünkü konumuna gelmiştir. Fransızlara göre Laiklik cumhuriyetlerinin en  birinci kurallarından biriyken Yahudiliği temel alarak kurulan Israel'in dine olan bakışı yüzde yüz farklıdır.

Çünkü Israel'in varolmasının, kuruluşunun  en büyük nedeni " Yahudilere yuva olmak  ve dindir!!  Ve eğer bu özelliğini silerse, Israel Devleti geçerliliğini yitirir.

Ancak bununla birlikte Israel'i bilinen anlamdaki  din ülkelerinden ayıran çok büyük bir fark vardır.. O da sahip olduğu  " DEMOKRASİ " sidir.

Israel'de her insan dilediği gibi yaşamakta, dilediği gibi giyinmekte serbesttir..

Bu yüzden, her tip insan, her tip yaşam, her kesimden, her dusunceden insan bu ülke sınırları içinde varlığını sürdürmeğe devam edebilir. .Ultraortodoksların mahallesinde TV programı yapmak için direnecekseniz onlara uymak zorunda kalmakta bunun bir parçasıdır.  Ya da, mesela benim gibi  işinizin büyük ihtimalle hiç düşmeyeceğine inandığım bir mahalleden  hayatınız boyunca geçmemek gibi bir seçiminiz de mevcuttur..

Raanana'daki okula bir  plaj kıyafeti kısalığında şortlarla gitmek isteyen talebelere gelince, sanırım hala bilmedikleri, anlayamadıkları şeyler var diyorum ben.. Disiplini tamamen hiçe sayan  bir öğrenim kurumunda okumanın o insana kimi değerleri öğretmekte zorlanacağı kesindir..

Bir başbakan nasıl sabah parlamento'ya dar bir şort ve brotelli bir bluzla gelemezse ,  bir avukatın duruşmaya yine şortla katılamayacak kadar resmi bir görevi varsa  bir öğrencinin de okuduğu öğrenim kurumuna belli bir saygı çerçevesinde aklı başında bir kıyafetle gelmesini beklemek bence  normal bir eğitimin doğal parçasıdır diye düşünüyorum.

Ve bu standartlar sadece kızlar için değil erkekler için de geçerlidir. Erkekler sadece hiç bir zaman bu kadar kısa şortlar giymeye kalkmamışlar sanırım..

Hayatta her insan istediği gibi yaşamalı fakat toplum içindeki kimi sınırları ve kuralları da unutmamak  sosyal yaşantının doğal bir parçası olmalıdır diyorum..

Batya R. GALANTI