Insanların olimpiyata, spora yakışacak şekilde, tüm politik fikirlerden kendilerini arındırmış olarak gelmelerini beklerdim..

Olimpiyat minderine yetişemeyen barış!

Geçtiğimiz sene Covid-19 yüzünden ertelemek zorunda kalınan en büyük, en önemli Uluslararası müsabakalardan olan Olimpiyatların açılış töreni vardı 23 Temmuz'da!

2020'de virüsün tüm dünyayı sardığı, herkesin evlere kapandığı zaman ilk etapta Eurovision daha sonra da Olimpiyatlar ( Olimpiyat tarihinde belki de  ilk kez ) ertelenmişti.

2021'de, yani geçtiğimiz aylarda, bu defa Olimpiyatlar için umutlar daha fazlaydı. Aşılar sonrası ilk zamanlar bir çok ülkede pandeminin yavaşlayacağı izlenimi vardı. Japonlar herşeyin planlandığı gibi gideceğinden neredeyse emindiler.  Fakat 2019'da Çin'de başlayan salgının kolay kolay yakamızı bırakmayacağı çoktan belli oldu. Büyük tartışmaların ardından, bu kez tarihte ilk kez seyircisiz Olimpiyatları izlemek zorunda kalmış bulunuyor bütün dünya.

Bunca harcamadan sonra Japonya turizminde büyük bir patlama yapacak olan turistleri karşılamak için hazırlıklarını tamamladktan sonra,  yapılan tüm masrafları karşılayacak ve ülkenin tanıtımına katkıda bulunacak olan koca bir seyirci kitlesine, milyonlarca turiste kapılarını kapatmak zor bir karar olmalı. Kocaman bir şölen, muhteşem bir açılış  yerine sonunda  seyircilerin yokluğuyla olayın tüm güzelliği bir anda sönmüş gibiydi. Stadyumda geçit yapan sporcuların kameralara verdikleri selamlara karşılık binlerce boş koltuk onları gerisin geriye selamlar gibiydi.

Üç gündür başlayan müsabakalarda yine belli ülkelerin bayrakları gururla dalgalanırırken, bu ülkelerin spora verdikleri önem ve yatırımları sayesinde madalyaların çoğunu toparlamalarına alışık olduğumuz yeni bir olimpiyatı daha yaşıyoruz. Ancak hangi ülkeden gelmiş olurlarsa olsunlar ve basarıları ne olursa olsun bu boyutlarda bir yarış içinde yer alan tüm sporcular şüphesiz saygıyı hakkediyorlar.

Ben her ülkenin sporcularına aynı derecede şans dilerken, Japonya'da karşı karşıya gelen sporcuların bazılarıysa gerçek bir sportmen gibi, centilmence  davranamayabildiklerini gösteriyorlar. 206 ülkeden 11.000 sporcunun katıldığı bu uluslararası podyumda,  insanların spora yakışacak şekilde, tüm politik fikirlerden kendilerini arındırmış olarak gelmelerini beklerdim..

Ancak kimi moral değerler,  insanca fikir ya da davranışlar her toplum ya da her birey için aynı standartlarda, aynı ölçülerde olmayabiliyor.

Geçtiğimiz gün  Cezayirli Judocu Israelli sporcu Tohar Butbul'la karşı karşıya gelmemek için müsabakadan çekilmişti. Ertesi gün Sudanlı sporcu da aynı şeyi yaparak, Sudan'ın Israelle imzaladığı barış antlaşmasının hiç bir değeri olmadığını kanıtladı.

Körfez Ülkelerinden Arap Emirlikleri ve Bahreyn'in Israelle imzalamış olduğu "Abraham Accords" (İbrahim Antlaşması) sonrası, Israelle uzun senelere dayanan düşmanlığına son veren Sudan da geçen Ocak ayında, barış sürecine katılarak Israelle antlaşma imzalamıştı.

Arap ülkeleriyle yapılan barışın meyvelerini toplumsal anlamda beklemek şu an için boşa ümitlenmektir.

Çünkü İbrahim antlaşmasını yapanlar bu ülkelerin yöneticileridir, halkları değil. Genelde politika ayrı  insanların kişisel dostlukları ayrı denirse de burada durum farklıdır. Çünkü demokratik yollardan seçilmemiş yöneticilerin Israelle yaptıkları barış antlaşmasının halkları nazarında bir hükmü yoktur. Arap Ülkelerindeki Şeyhlerin, Trump'la biraraya gelerek kendi kişisel çıkarları çerçevesinde kabul ettikleri barış sadece bu ülkelerdeki dikta rejimlerini ellerinde tutan kişileri ilgilendiriyor. Bu şeyhlerin hüküm sürdükleri ülkelerin kabile üyelerini İbrahim Sözleşmesi ilgilendirmez. Hele Sudan'da açlıktan nefesi kokan halkı güdümünde tutan bir diktatörün kiminle barış yaptığı halkı niye bağlasın ki?

Yüzyıllardır nefret ettikleri Yahudiyi şimdi niye sevsinler? Filistinli kardeşlerine karşı olan tarafla neden el sıkışmak istesinler?  Senelerdir dinledikleri nefret masallarını şimdi birden niye unutsunlar?

Sadece Israelliler Bahreyn'e gezmeye gidebilirler. Israelliler mantıkla düşünen taraf olarak düşmanlıktan değil barıştan daha karlı çıkabileceklerini farkedebilirler. Şimdilik buraya gelen Arap turistler görmedim. Aynı Araplar Japonya'da Israelli Judocularla aynı midere çıkmamak için kaybetmeyi tercih edecek kadar nefret dolular. Kısacası gerçek bir barış için sanırım daha çok zaman beklemek gerekiyor.

Batya R. GALANTI

Sorun ne Brit'teydi, ne de başka bir şeyde; sorun Gal'in farklı işleyen beyninin içindeki karmaşada.

 Gal ne kadar ağlamıştı!!

 

Gal'in Brit'ini hatırlıyorum. Kolay sayılmayacak bir doğumun arkasından geçen sayılı günlerde, dünyaya yeni gelen bu minik evladın daha birinci haftasında çükünü (!) kesmemiz gerekiyordu. (Kısacası oğlum sünnet olacaktı)

Brit zamanı geldiğinde, o büyük seremoni için hazırlıklar vardı. ( Yahudiler'de, erkeklerin penislerinin ucundaki deri parçasını kesmek geleneği ) Çocuk doğmadan hiç bir hazırlık yapılmaz bizde. Herşey yolunda gidip doğum sağlıkla gerçekleştikten sonra bebek için gerekli olan herşey, ısmarlandığı yerden eve getirilir. Ve Brit için daha önceden bulunan salon yine doğum sonrası kapatılır.

Brit Mila. Tanrı'yla Avraam  arasında yapılmış antlaşmanın uygulamalarından biridir ( Yahudi inanışına göre tabi ) . Brit  kelimesi,  antlaşma demek, Mila ya da Milah ise söz demektir. Tanrı'nın Avraam'la olan konuşmasının ardından, Yahudiler'e, onları tüm halklar arasından seçtiğini söylemiş ( Bu manevi bir antlaşmadır) Bu antlaşmaya göre geçen söz, Yahudi çocuklarının sekizinci gün sünnet edilmesi geleneğidir. Brit mila bugüne dek hala en dinsiz, en seküler, en modern Yahudiler dahil olmak üzere devam ettirilen bir gelenektir.

Kısacası, içimde hala çıkmamış bir bebek daha varmış gibi bir karnım olduğu o doğum sonrası günlerdi. Büyük bir salonda yapılacak tören için eşim koştururken ben evde gereken şeyleri tamamlamakla meşguldüm. Tabi böylesi bir uygulamanın ( brit'in )  ardından çocuğun sağsalim bir şekilde yola devam etmesi için  duyduğunuz doğal bir endişe de oluyor. Brit yüzünden sakat kalan çocuklar genelde pek fazla duymadıysam da, daha bu kadar küçük bir bebeğin bedeninin en hassas yerinden bir parçasının kesilmesi. bunun onun canını nasıl yakabileceği korkusu bile her anneyi o an için endişelendirir.

Hastaneden eve geldiğimden beri bir dakika oturmadığım koşturmalarımın arasında eşim Brit için gerekli olan hazırlıklarla ilgilenmişti.

Genç kızlığımda annemin kimi doğum sonrası hikayelerini dinlerdim. Ya da yeni evli arkadaşlarımın, doğum sonrası kadınlarının nasıl şımartildıkları aklıma gelir gülerdim.

Türkiye'de ne nazlı kadınlar vardı diye düşünürdüm.  Zaten Türkiye'de ya hayatın ardından a tamamen helak olan bir kesim vardı ya da kraliçeler, prensesler misali şımartılanlar. İkisinin arası pek yoktu. Bizimkiler arasından sık sık tanıdığım kadınlarsa günlerce yataktan çıkmayan, daha sonra da yardımcıların, anneler ve kayınvalidelerin arkalarından koşturdukları lohusa kadınlardı.

Ne komik. Halbuki doğum, hatta sezaryen sonrası bile  en iyi şey harekettir. Abartmadan tabi ki. Bense eve geldiğimde, hiç bir şey olmamış gibi işlerimin başına geri dönmüştüm. Evde beni bekleyen bir çocuğum daha vardı. Ve Israel'de hizmetçi yoktu.  Öyle bir arayışım varmıydı peki. Daha neler? Ben kendimle rahattım. Ne yardımcı ne bir şey. Kendi kendinizin patronu olmak herşeye değerdir. Özgürlüğünüzün vazgeçilmez bir değeri vardır. Kimsenin yardımına ihtiyacınız olmadan hareket edebilmek gibisi varmıdır?.

Ameliyatlı bile olsanız! Zaten ameliyatın getirdiği şeylerden toparlanmanın ilk şartı da harekettir.

Sadece sezaryen değil, bugün hangi ameliyattan çıkarsanız çıkın, büyük ihtimalle daha sizi ilk saatlerden yataktan çıkartıp ayağa dikecekler ve yürümeye başla diyeceklerdir.

Annemin babamdan doğum sonrası almadığı çiçekler için hala ağlaması güldürür beni bazen. Çiçek getirmeyi unutmuş babam. Daha iyi ya alerji yapsaydı o çiçekler derim hep. 

Bense eve geldiğimde bu ev çok tozlanmış deyip yerleri silmeye başlamıştım :)))

Ve yine Brit'e dönersem..

Gal'in ne kadar özel bir çocuk olduğunu bugün daha o günlerden hatırlıyorum.

Kocaman salonun en sonunda, sahnenin tam orta yerinde kurulmuş kocaman bir kral koltuğuna eşim yerleşmişti. Aslında, ailenin büyüklerinden birine verilir bu görev bizde. Ya annenin ya da babanın babasıdır bu . Ancak eşimin babası hayatta değildi. Benim babamsa yeterince rahatsızdı. Ve Israel,  omuzlarına koyduğu tallit'le oturduğu koltukta bembeyaz bir yastığın üzerine yatırılan minicik Gali tutarken küçücük bebek kaderinin farkında değildi. Simsiyah saçları, kıpkırmızı yüzüyle yeterince sessiz ve yorgun gibiydi. Geçirdiği sarsıntılı dünyaya geliş macerası sonrası gözlerini adeta zor açıyordu. Kafasıysa hep bir yana doğru düşüyor gibiydi.  Ancak ben bunları çok fazla görmemeye çalışıyordum sanki.

Ve o ufak tefek adam geldi, koca sakallı, sitsitleri gömleğinden sarkan Mohel.. Hafta içi Bank Discount't a çalışırmış.  Aileden biri tanıyordu, yine banka'da çalışanların  bebeklerini hep o sünnet etmiş.

Adam rüzgar gibi girmişti içeri. Eşimin kucağında yatan küçük ördeği, o kaba elleri kavrarken, bebek bezini açtığından  koyduğu pudralar ve yaptığı kısacık hazırlıktan saniyeler sonra küçük bir çığlık duyduğumu hatırlıyorum. 

Ve tülbenti şaraba batıran Rav, çocuğun ağzına koydu. Bebek bir an önce uyuşup, acıyı hissetmesin diye..Ve ben isminin Gal  İshai olduğunu söyledim. Ve Rav çükü kaşla göz arası  kestikten sonra o yeri aynı hızla merhemlerle  pudralarla pudralayıp sarıp sarmalamıştı bile... 

Bir hafta boyunca ne yapmamıuz gerektiğini de tembihlemiş, her gün süreceğimiz kremler ve nasıl yıkanması gerektiğini söyleyip bize gelip kontrol edeceği günleri de hızla açıkladıktan sonra  geldiği gibi, Gal'i bizi ve salondakileri arkada bırakarak çabucak çıkıp gitmişti bile... ve Gal'i o anlarda ne şarap ne hiç bir şey teskin etmiyordu.. Çocuk ağlamaya devam ederken endişelerim gittikçe artıyordu. Diğer bebekler gibi değildi. Hiç durmadan ağlarken onu susturamıyordum. İçimi  korku kaplamıştı. Ya adam bir yanlışlık yapmışsa. Niye bu kadar ağlıyordu bu çocuk?!!

Gal, daha sonraları da hep ağladı. Hiç susmadı. Brit bitti. Gal ağladı. Bir yaşına geldiğinde çok sevimliydi ama hala ağlıyordu..  Üç dört yaşlarındayken sadece ağlamıyor artık odasını savaş alanına çevirip bir de dövünüyordu.

Britinden geçen yıllar çok uzun. Gal iki ay sonraki doğum gününü beklerken, özel bir şeyler bekliyoruş diyor bizden . Ama o özelin onun için ne olduğunu da hala bilmiyor.

Dün akşam bu sefer bir kararsızlığına ağladı. Yaz kampı yerine bir kaç gündür babasıyla işe gidiyor. Bu kez karasızlığa girmiş. İşe mi gitsem yoksa evde mi kalsam. Ve o yine ağlıyor!! Gece salonda gidip gelirken sinir harbi içinde. Gal niye ağlıyorsun?

Babası; "Ne yapacağını bilmiyor!!"

"Bak dedim, ben çok karasızlığa düştüğümde, iki kağıt alır, birine evet diğerine hayır yazar, kağıtları katlar ve gözlerim kapalı içlerinden birini seçerdim. Şansıma ne çıkarsa onu yapardım. İstersen şen de öyle yap! " dedim  O an birden durup bana gülümsedi.  Bu sabah saat beşte babasıyla işe gitti.

Sorun ne Brit'teydi, ne de başka bir şeyde sorun Gal'in farklı işleyen beyninin içindeki karmaşada

Batya R. GALANTI

 Roger Waters, Ben & Jerry's, BDS, Filistin hakları....ve yalanlar ve nefret

1979 yılında 11 yaşında bir çocuktum. Büyükada'da çarşının sonunda oturduğumuz evin balkonunda, kuzenimin amcası Beto'nun sokaktan geçen çocuklara bağırdığını hatırlarım. "Hey Chicho!! " diyen Beto aslında Hey Teacher demek istiyordu. Biz, kuzenlerimle "Another Brick in the Wall" şarkısını bağıra çağıra dinlerken bir taraftan da sözlerini bildiğimiz kadarıyla tekrarlarken, Beto'nun da bu sözleri kendince tekrarlamasıydı, "He Chicho!" ( Beto, kuzenimin Down Synrome'lu amcasıydı)

Çocukluğumda, Pop Müzik çok dinlerdim. Rock müziğiyse çoğu zaman kimi liste başı şarkılarla aklıma girenlerden ibaretti. Bunlardan biri de Pink Floyd'un, " Another Brick in the wall"şarkısıydı.. Bugüne dek popülaritesini koruyan bu şarkı, efsaneleşmiş bir rock grubu olan Pink Floyd'un sanırım en çok tanınan şarkılarının başında gelir hala. Bugün 77 yaşında olan bass sanatçısı ve grubun solo'su olan Roger Waters tarafından, katı ve tacizci eğitimi protesto eden sözleriyle öne çıkan, milyonların ağızlarından senelerce düşmeyecek dizeleri yazdığında ne kadar büyük bir başarıya imza attığının tahminimce farkındaydı.

Ben ya da benim gibi milyonlarca genç ya da çocuksa müziğin evrenselliğinde buluştuğumuzda düşündüğümüz tek şey, ruhumuzun derinliklerine işleyen bu tip melodileri yaratan insanların dünyayı nasıl da daha güzel, daha yaşanası bir yere çevirdikleriydi.

O inanılmaz yetenekteki beyinlerin, ruh halleriyle birlikte notaları dizelere çeviren dehaların en temel amaçları insanları mutlu etmektir mutlaka.

Sanat genelde iyi bir şey olmalıdır. (?!)

Sene 2013'e geldiğimizde Roger Waters dünyadaki popülerliğini korumaya devam ediyordu. 2010'da çıktığı "The Wall Live " turunun son duraklarından birindeydi sanırım. Belçika'daki konserden basına yansıyan görüntüler inanılır gibi değillerdi. Binlerce hayranıyla bir kez daha buluşan Rogers onu dinlemeye gelen kitlelerin üzerinde sallanan devasa büyüklükte bir balon asmıştı stadyumun tam orta yerine. Bu balon, üzerinde Magen David çizilmiş bir domuzdu. Bir süre sonra seyirciler bu domuzu patlatarak yok edeceklerdi.

Rogers yaklaşık 2005'ten bugünlere adeta kendini Filistin sorununa adarken müziğin evrenselliğinde haksızlığa karşı tavır aldığını iddia ediyor.

Evrensel değerleri daha olumlu yollarda kullanmak çok daha etkili olsa da bunun farkında olmayanlar var. Barış için olumlu şeyler demek, mesela, birlikte ortak şeyler yapmak olabilir.

Konserlerinde Yahudi dininin sembollerini domuzdan balonlara çizip patlatmak sadece nefret yaymaktan başka bir şey değildir. Bir tarafı savunduğunuzu iddia ederken diğer tarafın değerlerini kirletmekle belli bir amaca hizmet ettiğinizi iddia edemezsiniz.

Roger Waters'ın uluslararası platformda, Israel'de konser verecek şarkıcıları tehtidlere varan engelleme girişimleri, Amerikan polisinin, Israel tarafından zencileri öldürmek için özel eğitimden geçirildikleri hikayeleri uydurmaya varması bu insanın barışçıl amaçlı bir aktivist olduğuna inanmakta zorluyor kişiyi. . Komplo teorileri üretip yayan bir zihnin amaçlarının olumlu olduğunu kimse iddia edemez. Ayrıca Hamas'a verdiği destekle birlikte antisemitik tüm tavırlarına söyleyecek fazla bir şey kalmıyor.

Karşılıklı dialogu teşvik etmenin yaratacağı olumlu ortamlar barışa gerçekten hizmet etmenin esas yoludur. Buna karşılık Avrupa'da gittikçe güçlenen BDS'i destekleyen kurumlar ve kişiler Israel'i her gün farklı yönlerden hedef almaya devam ediyorlar.

Eğer hatırlatmam gerekirse BDS (Boycott, Divestment, Sanctions), 2000'li yıllarda yavaş yavaş fikirsel olarak oluşmaya başlayan bir hareketti. Omar Bargouti tarafından Amerika'da 2005 yılında kurulmuş olan BDS Israel'in Apartheid bir ülke olduğunu ve bu ülkede yaşayan Müslüman Arap azınlığın tüm hakları geri verilene kadar, Gazze ve Batı Şeria özgürlüğüne kavuşup 1948'de Israelí terk etmek zorunda kalan Filistinli mültecilerin tümü, ( bir sonraki nesiller de dahil olmak üzere ) Filistin'e dönecekleri güne dek Israel'e barışçıl (?) yollardan baskı uygulayarak gereken hedefe ulaşmayı amaç edindiğini iddia ediyor.

Avrupa'da son senelerde gittikçe daha etkili bir propaganda gücüne sahip olsa da, özellikle Amerika'da bir çok eyalette BDS'ín antisemitik kimliğine karşı anti-boykot yasalar çıkarılarak, Israel'i boykot eden firmalara karşı yaptırımlar uygulamak üzere savaşılmaya devam edilmektedir.

Son bir haftadır Israel'de uzun senelerdir satılmakta olan Ben & Jerry's Dondurma firması bir buçuk sene içinde tamamlanacak kontratı sonrasında artık Batı Şeria'daki Yahudi yerleşim yerlerindeki satışlarını durduracaklarını açıklayarak Israel'de büyük bir sansasyon yaratmıştır.

1978 yılında Ben Cohen ve Jerry Greenfield adlarında iki Yahudi tarafından kurulan 2000 yılındaysa ünlü İngiliz şirket Unilever tarafından satın alınan Ben & Jerry's in bu kararı Israelli Cumhurbaşkanı tarafından kınanırken, Cumhurbaşkanı Herzog; " Israel Ekonomisini hedef alan bu tip kararlar Israel'e ve Israellilere ekonomik olarak zarar vermek amacıyla uygulanan bir ekonomik terördür. Bunun barışçıl bir yönü yoktur ve Israel bu tip hareketlere karşı elinden geleni yapmaya çalışacaktır "diye konuştu.

Israel'i barış masasına oturmaya zorlamak amacını güttüğünü iddia edenlerin kurduğu bu kurumun yöneticilerinin ağızlarından direk çıkan sözlerse esas amaçlarının ne olduğunu ele vermiştir. Bir değil, defalarca, Omar Bargouti, " Filistinín bir karış toprağında dahi bir Yahudi Devletinin varlığını kabul etmediğimiz açıktır. Tek bir Filistinli bile Israel'in varlığını kabul etmeye hazır değildir.." sözleri eminim sadece Israel basınında yer almıştı. Diğerlerinin bu sözlere yer vermek işlerine gelmemiştir çünkü BDS' in barışçıl bir boykot hareketi olduğunu iddia eden iki yüzlü Avrupa bu örgütün gerçek amacını göstermemeyi tercih ederler.

Buna karşılık geçen gün Israel Televizyonunda Hamis Abulafia'yı izlerken bu bölgede barış için bambaşka bir yol olduğunu bir kez daha anımsadım. Barışa giden çok farklı bir yol bu.

Arap asıllı Hamis Abulafia, Yafo'da Israel'in en tanınmış fırın'ın sahibiydi. Kısa bir zaman önce hayata veda eden bu çok değerli insanla yapılan son röportajlardan birini yayınladılar.

Abulafia, çocukluğundaki Yafo'da Yahudilerle Müslümanların içiçe olan komşuluklarını, birlikte geçen hayatlarını anlattı. Bugün Yafo'nun en zengin ailelerinden olan Abulafia ailesinin en belirgin özelliklerinden biri, Yahudi ve Araplardan meydana gelen, birlikte ortak yaşamı destekleyen hareketlere imzalarını atan, bu konuda çok fazla girişimleri olan insanlar olmaları.

Barışı getirecek kişiler de bu tip insanlar olacaklar. Birlikte yaşamayı öğretmek için gönüllü hareket edenler, birlikte müzik yapmak, spor ve turnualarla, ortak yaşamı desteklemekle, ortak aktivitelerle beraber barış içinde yaşamayı öğrenmekle mümkündür.

BDS gibi hareketler Israel'in ekonomisine zarar vererek hiç bir yere varamazlar.

Geçmişte, ünlü Israelli içecek firması; Soda Stream'ı hedef alıp sonunda Batı Şeria'daki fabrikalarını kapatmasına neden olan Batılı Aktivistlerin tek ulaştıkları sonuç neydi biliyormusunuz? Bu bölgede, Araplar ve Yahudilere aynı iş yerinde çalışma imkanı veren, istihdam sağlayan bir kuruluşun kapatılmasına neden olmaktı. Bu şekilde 500 Filistinli işçi kendilerini işsiz bulurken, Soda Stream Beer Sheva'da yeni bir fabrika'da yeni işçilerle kaldığı yerden yoluna devam etti.

Bu günlerde aynı şey Ben & Jerry's için konuşuluyor. Ve şimdiden bu fabrikada çalışan Arap işçiler sıkıntıya girerlerken, BDS'ın sabotajlarının öncelikle bu bölgede istihdam edilen Arap işçilere zarar getireceğini biliyorlar.

Hiç bir şey kötülükle güzelleştirilemez. Baştan zarar vermek amacı güden bir hareketin içinde olanlar, barış için doğru yol olduğuna inandıklarını söyleyenler bir tarafa yardım etmek amacında olduklarını iddia etseler de onları motive eden gerçek şey diğer taraf için besledikleri nefrettir.

Batya R. GALANTI

Kendi yazılarıma kişisel bir bakış

İlk yazı yazmaya başlamam hani tuttuğum günlüklerle olmuştu diye anlatmıştım. Annemin günlüğünü ilk buluşumla başlayan bir maceraydı bu.  Onun yazılarını okuduğumda, bu yazılar benim için bir yazarın ellerinden çıkmış gibi görünmüşlerdi gözüme. Bana adeta ilham kaynağına dönüşen bir defter. bir hazineydi bu günlük.  Onun kurduğu cümlelerde, anlatımı ve satırlarında beni içine çeken kisacık bir hayat hikayesiydi.  Yarı yolda kalmış bu defteri tamamlamamış olduğuna yeterince üzülmüşüm o zaman.   

Ve kısaca beni son derece etkilemiş olan bu günlüğü okumamın arkasından gidip renkli bir kapağı olan o alelade defteri satın almıştım ben de.  Yazmak istiyordum..Kendi hikayemi.. İlginç olup olmadığının önemi olmadan  Sadece kendim için yazacaktım!  Sanatsal bir eser yaratmak iddiam olmadan.  Amacım sadece duygularımı, anlatamadıklarımı, söyleyemediklerimi satırlara dökmekti. İhtiyacım olan tek şey içimdekileri bir şekilde bir yerlere kanalize etmekti.

Kendi yaptıklarıma hiç bir zaman çok güvenmediğimden mi bilmem. Yeteniğin var, dediklerinde bugüne dek hala kuşkuyla karşıladığım bir söz bu.  Yazdıklarımın ne derece iyi, ne derece orta budala olduklarını bilemiyorum. 

Yetenek nedir ? Neye göre? Kime göre karşılaştırılabilir bu? 

Bana kitap yazmanın zamanı gelmedi mi diyenler oluyor. 

Kitabı nerede ve kime basacağım? Kim okuyacak peki?

Bugün yeteneği olan  o kadar çok insan var ki!  Yazı denemeleri olan insanlar yığınla. Kitap yazanlar da bir o kadar var!! Her yerdeler. Ben ne ilk ne de sonum. Gazetecilik okumadıkları halde bir çok konuya hakim  çok insan var internette. Sosyal medyada, orada burada eskiden hiç olmadığı kadar insanlar yazılar yazıyorlar.  İnternette blog açıp yazanlar, çizenler... Hangileri gerçek yazar?  Bilmiyorum

Hangileri diğerlerinden bir adım ötede?

İlk zamanlar her yazdığımı sosyal medyada paylaşıyordum. Ve çok okuyan oluyordu. . Sosyal medyaya ara verdiğim bir dönem oldu. Kısacık bir dönem. Arkasından tekrar girdiğimde paylaşımlarıma girenler büyük ölçüde azaldı.

Bunun sebepleri sosyal medya'da farklı yerleri seçenler oldu denebilir. Yani Facebook'u bırakanlar çok oldu. Instagram kullananlar çoğunlukta.  Sosyal medya'dan tamamen uzaklaşanlar da çok..Ve bir diğer taraftan yeterince paylaşım var, İnsanların herşeyi okumaya ne sabırları ne de zamanları var. Ve de çok uzun yazıları kimse okumayı tercih etmiyor. Mesela geçen gün, BDS'le ilgili bir yazı yazdım.  Israel'i hedef alan BDS'ín bize verdiği zararı anlatmak için,  yazıya  Roger Waters'tan girdim.  Onu ilk tanıdığım muhteşem şarkısıyla anlattım.    Yazımda  müziğin evrenselliğiyle, sanatın insanları nasıl buluşturduğu fikriyle çıktım yola. Ve bu adamın şarkısının bende yarattığı olumlu duyguları anlatmak istedim ilk önce. Daha sonra, aynı müzisyenin zamanla  Israel'e karşı yürüttüğü düşmanca propagandaya gelene dek lafımı çok fazla uzattığımı farkettim. Müziğin bende yarattığı etkiyi anlatırken,,,, Bu insanı bıktırabilicekken  konu da iki ana fikre bölünmüş gibiydi.  Yani yazmak istediğim, müziğin bendeki etkisimiydı yoksa BDS'ín uyguladığı propagandanın Israel'e karşı vermek istediği zararı mı belli değildi sanki?  Yazıyı bir kaç defa okurken, kimi yerlerde düzeltmelere başladım. Her defasında bir iki yerden gereksiz uzatmaları çıkardım. Tekrarlayan sözlerle kurulmuş cümleleri düzelttim. Ve sanırım yazı bu şekilde biraz daha iyi oldu.

Aynı şekilde zaman zaman eski yazılarıma döndüğümde de benzer hataları farkedip düzeltebiliyorum.  Bir yazı gereksiz uzatmalarla daha az okunacaktır mutlaka. Buna çok dikkat etmek gerekiyor.

Ve sosyal medyada, direk blogdan kapalı bir paylaşım yaptığımda yazı kimsenin dikkatini çekmiyor. Kimse kolay kolay klikleyip girmiyor. Yazı çoğu zaman olduğu yerde dokunulmadan kalıyor.  Buna karşılık yazıyı açık paylaştığımda daha çok okuyan oluyor.

Bunlar benim gözlemlemelerim. Konuyu doğru seçmekten,  doğru bir başlık bulmaya ve lafı gereksiz uzatmamaya kadar giden çok fazla noktalara dikkat etmek gerekiyor kısaca.

Sonuçta bu blogda yazdığım yüzlerce karalamadan bir gün seçilebilecekler içinden, kimi ana başlıklar altında bir ya da iki küçük kitap basılabilir mi bunu bilmiyorum.  Belki bir gün, bu sonsuz bilgi denizinin içinde kaybolmuş  bu mütevazi blogta  yazdıklarımı daha çok okuyan olur...

Batya R. GALANTI

İran'ın yeni Cumhurbaşkanı

Dün gece  Israel son senelerdeki rutin ziyaretlerinden birini daha gerçekleştirmiş Suriye'de... İran rejiminin bölgedeki kollarının buradaki hareketlerini uydular aracılığıyla yakından takip eden Israel'in güvenlik gerekçesiyle devam eden müdahaleleri son zamanlarda gittikçe yoğunlaşıyor. Ve bu defa sabah saatlerinde güney Lübnan'dan Israel'e iki roket atıldı. Son aylarda zaman zaman olağanlaşan şeylerden biri de bu tip roketler.  Bölgede elinden geldiğince İran'ı durdurmak için faaliyet gösteren Yahudi ülkesinin kendini korumak adına herşeyi yapmaya hazır olduğu açık. Ancak karşı tarafın uyuduğu da kesinlikle söylenemez.

Geçtiğimiz günlerde, Israel çektiği son uydu görüntülerine  gore, Lübnan'ın Güneyi'nde Ebba köyünde  bir okulun 25 metre ilerisinde Hizbullah'ın silah depoladığını ortaya koydu.

Geçen yıl yaklaşık bu zamanlarda, Lübnan'ın Güneyi'nde meydana gelen esrarengiz patlamalarda 200'den fazla kişi ölmüştü. Bugüne kadar sorumluları nedense ortaya çıkarılmayan bu meçhul patlamalar ülkenin bazı dış güçlerin güdümü altında olduğunu ispatlar gibi.

Lübnan'ı alt üst eden, ülkedeki Hıristiyan toplumun varlığına büyük ölçüde zarar veren sivil savaş sonrası gittikçe artan İran etkisi ve Hizbullah'ın ülkeyi her gün biraz daha ele geçirişi sonrası Ortadoğunun İsviçresi olan bu güzel ülkenin 2019'da son girdiği ekonomik bunalımdan çıkabilmesi için Avrupa'nın ve Amerika'nın büyük desteğine ihtiyacı var. Lübnan'daki varlığı devam eden İran'ın bu ülkeye ekonomik ve sosyal refah getirmek gayesinde olmadığı açıktır, Son Korona kriziyle birlikte gittikçe fakirleşen halkı Hizbullah'ın elinden kurtarmak için bu ülkedeki dengelerin değişmesi gerekiyor.

Israel'i kuzeyde kuşatma hayalleri pesinde olan Hizbullah tüm kuvvetini silahlanmaya vermiş görünüyor. Lübnan'da, Yemen'de ve şimdi son olarak Ürdün'de boy gösteren İran'la gelecekte Israel'in nasıl başedeceğini bilmiyorum.

Ürdün Kralı II. Abdullahsa geçtiğimiz günlerde İran'la bir petrol antlaşması imzalamıştır. Bu antlaşmaya göre, İran güdümündeki Irak petrollerinin Ürdün yoluyla, Mısır'a, oradan da Akdeniz ve Avrupa'ya satılması hususunda antlaşmaya varmışlardır. Abdullah, bulunduğu ekonomik krizden çıkmak için yılana elini vermiştir. Bugün için bulunduğu bataklıktan kurtulmanın tek yolu olarak gördüğü İran'la yaptığı antlaşmaların İran'ın bölgedeki gücünü artırmak için bir başka fırsat daha yaratmaktadır. İşte tüm bunlar  Israel ve geri kalan Sünni Körfez ülkeleri için, özellikle Suudi Arabistan için bir kaygı unsuru olarak algılanmakta.

Sekiz milyonluk Israel'in bölgedeki Islamist hegemonya ve milyonlarla başedebilmesinin tek yolu belkide Avrupa ve Amerika'ya İran'la yapacakları antlaşmaların gelecekte onlar için getireceği tehlikeleri de anlatabilmekten geçiyor.

Amerika, Viyana'da son olarak Haziran sonunda biraraya geldiği İran heyetiyle 2015 Nükleer Antlaşmasına geri dönüş yolunda kimi antlaşmazlıklar kaldığını ve bunların üzerinde görüşüldüğünü söylemişti.

Avrupa'nın İran gibi, Ortadoğu'yu mayın tarlasına çeviren, terör grupları yoluyla bu bölgeyi Şii hegemonyası altına almaktan başka hiç bir amacı olmayan tehlikeli bir yönetimle işbirliği yapmaya devam etmesi inanılır gibi değil.

Son seçimlerde, Ebrahim Raissi gibi, İran Rejiminin en katı yöneticilerinden olan, 1980'lerde İran'da rejim  muhaliflerinden binlercesini infaza gönderen birini ülkenin başına getiren Ruhani Lider  Ali Hamanei'nin halkına ve dünyaya verdiği mesaj;  İran İslam Cumhuriyeti'nin kimseye ödün vermeye niyeti olmadığıdır. Bir taraftan aç olan İran  halkının varlığını sürdürmek için mücadelesi devam ederken devlet tüm gücünü silahlanmaya ve bölgedeki kuvvetini artırmaya vermektedir. İslami rejime karşı çıkanları zorla bastıran rejimin, daha ılımlı bir yönetim için umutlanan insanlara inat daha da sertleşmekte çekinmeyeceğini gösteriyor.  İçeride ya da dışarıda, katı islamcı  kurallarla yola devam edeceklerine göre İran'daki halk ve bölge adına daha iyi bir gelecek için umutlar sönmektedir.

Buna rağmen hala daha Batı'da basının İran halkının demokratik seçimlerinden bahsetmeleri gülünç olmaktadır. Son seçimlerin Iran halkının oylarının sonucunu yansıttığını haber verenler, doğrusunun bu olmadığını biliyorlardır sanırım.  İran'daki seçimler sadece elalem alışverişte görsün havasında bir tiyatrodan ileri değildi. Kimsenin ne düşündüğünü sormadıklarının açık olduğu bu ülkede halkın ne dediğinin en ufak bir önemi yoktur. Yeri geldiginde, Ali Hamanei'nin yerine gelecek olan Ebrahim Raisi, Ruhani liderin kendisi tarafından  Cumhurbaşkanı olarak goreve atanmıştır. Biri öldüğünde diğer Ayetullahın  İslami Rejimin ardılı olarak devam etmesi planlanmaktadır.

Iran seçimlerinde Cumhurbaşkanlığı için adaylığını koyan muhaliflere,  ılımlı adaylara ve  kadınlara şans tanımayan, Ayetullah Hamanei'nin kabul ettiği altı aday içinden seçilen Cumhurbaşkanı halkı değil,  islami rejimin kendisini temsil etmektedir.  Bu yüzden İran halkının seçimlere rağbet etmemesi kadar doğal bir şey varmıdır acaba?

Ve Iran Islam Cumhuriyetinin ekonomisini kurtarmasının tek yolunun Amerika'nın ( Trump'ın)  koyduğu yaptırımlardan kurtulmak olduğunu bildikleri için Viyana'da görüşmelere devam ediyorlar. Eğer sonunda Joe Biden, Ayetullah rejimiyle yeniden el sıkışırsa İran bu bölgede kendisinden başka güçlü olmadığından emin olarak yoluna devam edecektir. Zaten bile bile herkesin gözünün içine baka baka nükleer silah için yetecek miktarlarda uranyumu geliştirmektedir.

Şimdilik bu gaddar rejime, bu tehlikeli ülkeye karşı Israel'den başka ciddi anlamda bir mücadele yürüten  bir devlet daha yoktur. Israel'i haritadan silmek gerektiğini durmadan tekrarlayan, ancak Israel kadar Batı'ya ve tüm medeniyete karşı duran bu terorist ülkenin Ortadoğu'da kurmak istediği Buyuk bir Şii Devleti tehlikesine karşın,  Israel'i tehtid olarak görenler oldukça,  kendimizden başka hiç kimseye güvenmemiz mümkün değil.

Bugünkü menfaatlerine bakıp yarın Allah Kerim diyenler, karşılarında bir gün büyük bir İslam ordusu bulabilirler...

Batya R. GALANTI

 Uykusuzluk, endişe halleri, panik atak ya da diğer mental sorunlar..çözüm nerede?

Uykusuzluk...En yorgun halinizle yatağa girip, beyaz bir gecenin sonunda, günün ilk ışıklarıyla nasıl sabahladığınızı bilemeden yorgun bir yolcu misali yatağınızdan kalkmaktır.

Uykusuzluk bir çoklarımızın zaman zaman yaşadığı olağan bir durumdur.  Kimilerinin hayatlarının belli dönemlerinde karşılaştıkları bir problemdir. Bir diğerlerinin hiç tanımadıkları bir şey, bazıları içinse neredeyse bir norma dönüşür gibidir uykusuzluk!  . Yastıklarına başlarını koydukları an anestezi verilmiş gibi baygın uyuyanlar da vardır.  Bu da bir şanstır!!

Sanırım kadınlar uykusuzlukla erkeklere göre daha sık karşılaşsalar da  erkeklerde de bu problem görülebiliyor.

Kadınlarda demiştim, hormonlar adeta hayatlarını yöneten baş etkenlerdendir. Aynı hormonlar yüzünden genç kızlıktan yaşlılığa kadar kadınlar bir çok semptomların kurbanı bir hayat sürmek zorunda kalırlar. Uykusuzlukta bunların başında gelir...Sinirlilik, hassasiyet, baş dönmeleri, huzursuzluk, ağrılar  vs... derken uykusuzluk bir kez baş gösterdimi yandık!! Dönem dönem hep bir şeyler kendilerini hissettirir kadınlara.. Bir çoklarının ilk başvuracakları çözümlerin başındaysa "haplar" gelir!

Benim için uykusuzluk daha genç kızlık zamanlarıma kadar iner. Zaman zaman beni etkilemiş, ama adeta bununla yaşamayı öğrenmiş gibiyimdir.  İlk zamanlar zordu belki. Bir anda başlayan bir şey olmuştu. Benim uykusuzluğumun nedeni o büyük korkuydu. Daha önce hissetmediğim yoğunlukta bir endişeydi bu. Öylesi bir korkuydu ki. Koca evrenin içinde bir kaybolmuşluktu bu!!

Ne ilginçtir insan beyni. Sanırım daha küçüklüğümde yaşadığım bir birikim, bir şeyler vardı. Kimse durup dururken böylesi bir girdabın içine bir anda sürüklenmez yoksa diye düşünüyorum. Bir anda kendimi kimsenin yardım edemeyeceği bir durumda bulmuştum. Yardım etmek isteyen varmıydı bilmiyorum. Sanırım  böyle bir durumla karşılaştığınızda çok kez başınıza gelen ikinci diğer büyük felaket kendinizi kimseye anlatamamaktır.  Korkunun insana ilk etkilerinden biriyse uykusuzluktur. Bir anda daha 17 yaşında bir genç kız geceler boyu gözünün bir an bile kırpmadığı şekilde bulduğunda ne yapar? Hiç!!!  Geçmesini bekler... Bekler.. Kendi kendine savaşır.. Günlük hayat devam ederken, hayat koşarken, okul, dersler, sınavlar birbiri ardına gelirken beklentilere cevap veremediğinizi görürsünüz.  Daha düne kadar çocukken, böylesi karmaşık şeylerle uğraşmakta nerden çıkar ki?!

Peki ne yaptım? Hiç! Bir ara Pasiflora almayı denemiştim. Kimin tavsiyesiydi bilmem. Doğalmış! İyi gelirmiş. Uyuturmuş!! Kaşık kaşık içseydim de ne yazardı. Herkes horluyor, ben neredeyse bir şişeyi diktim kafama herşey olduğu yerden devam etti. Sabah oldu, gözlerim şiş, okulun yolunu tuttum, uykusuz!!

Annemse ben çocukken uyuyamadığında, arkadaşından zaman zaman bir haplar isterdi. Hatta hapları ben giderdim almaya. Bir kaç gecenin sonunda sanırım atlatırdı sorununu. Sonra bir daha almazdı bu haplardan.

Ancak köşe başındaki eczanede biz ne istersek vardı. Sinir hapları, antibiyotikler vs... Doktordan reçeteye gerek yoktu. Bir iki merdiven inerek girdiğim eczaneden bakkaldan alışveriş yapar gibi, ne istersem verirdi kadın elime. Ne çocuk oluşum, ne reçetesiz gelişim, kimseyi ilgilendirmiyordu. Ver parayı al ilacı!  Kadın kutuları incecik beyaz bir kağıda sarardı sonunda. Ve hayat kolaydı. Sonuna kadar kendinizin patronuydunuz. Kimse karışmazdı. Hangi hapı isterseniz yutardınız !! Sonunda bundan çıkacak yararlar ve zararlar da sizin kendi boynunuzaydı.

İlginçtir. Genç kız olmama rağmen ben haplardan korkardım. Birilerinden duymuş olmalıydım. Tüm yaşadıklarıma rağmen ilaçlara elim gitmemişti. İlaçlara başlamak için yaşımın çok küçük olduğunun farkındaydım.

Dokuzuncu sınıfta yaşadığım o korkunç sene ne okulu bırakmayı düşündüm, ne de ilaç kullanmayı..

Sonunda da kısmen o zor dönemi bir şekilde atlatmıştım. Kimin ve neyin yardımıyla, bilmiyorum. Sadece kendimi bir şeylere zorlayarak sanırım. Pes etmedim. Okula her gidişim tekrarlayacak panik atakların korkusuyla olmuşsa da buna kendimi yeniden alıştırana kadar devam etmiştim.  Annemin istersen okulu bırak önerisine ne kadar gücendiğimi de ayrıca hatırlıyorum. Herkesin hayalini kurduğu bir okulda okuyup, insan nasıl orta yerde bırakırdı?!!

Ve uykusuzluklar bir zaman sonra kısmen azaldı. Okula gide gele korkularımı kısmen yenerken, uykularım, yorgunluklarımla beraber seyreldi....

Hayat boyu dönem dönem daha az uyuduğum zamanlarım oldu. Dediğim gibi, kadınlarda hormanlar bir çok şeylere sebep olan önemli bir etken.

Ancak sadece belli bir yaşa geldiğimde ilaç tuzağına düşüverdim. Keşke hiç inanmasaydım, SSRI'ların zararsızlığına, etkili oluşlarına.

Geçtiğimiz hafta kızımın en iyi arkadaşlarından birinin ağzından duyduğumda, "Uzun zamandır uykusuzluk içindeyim, artık beni kötü etkilemeye başladı, kendimi hiç bir şeye veremiyorum, derslere çalışmakta zorlanıyorum!" derken!! Bu konu üzerine takıldı kafam; uykusuzluk, endişe halleri ve bir çok sebeple bu yaşlardan başlayan bir maceradır bu! İçine girdiniz mi, bir daha çıkması neredeyse imkansız bir sorundur ilaçlar. İlk anda sihirli bir çözüm gibi görünür insanlara...Sonunda bunların kurbanı oldukları günler geldiğinde de yine sorunun kendi beyinleri olduğuna inanırlar. İlaçların hayatlarını kaydırdığının farkında bile değildirler çoğu zaman. Derler ki; "Bak ilacı kesince olmuyor!" Olmuyor çünkü bedeniniz ilaçlara alışmış! Beyniniz bazı maddelerin tesiriyle değişime uğradıktan sonra yapacak fazla bir şey kalmıyor.

Kızımın arkadaşını daha başlamadan uyarmaya çalıştım. Başka yollar denemesi için. Çünkü ilaç kullanmayı gerektirecek bir durumu olmayan bir genç kızın hayatını bile bile karartmasına izin vermek üzücü.... En azından uyarmakta yarar var.  Çünkü biliyorum, doktora gittiğinde hiç bir engelle karşılaşmadan ilaçlar eline verilecek.

Onun gibi bir başka arkadaşı da SSRİ türü ilaçlara başlamış. O ise uzun zamandır çok çaresizlik içinde bocalayan bir genç. Bu yüzden bir şey demek zor. Yine de annesi olsam farklı bir yol denemeye çalışırdım. Eğer mümkünse tabi!!

Toplumun yüzde yirmisi ilaç kullanıyor diye okumuştum bir yerlerde. Benim etrafımda şahit olduğum sayılara bakarsam bu oran komik bir rakkam gibi geliyor bana. O kadar çok insan ilaçlardan bahseder oldu ki!! İnsanların yeterince sorunları var.  Bir taraftan genel problemler, diğer taraftan kişisel bocalamalarla hayat düşündğumuzden daha çok zorluyor bir çoğumuzu, Bunun açıkça kişilerin anlatımlarında, genel hallerinde bile gözlememek mümkün.

Geçen haftalarda yine uykusuzluğum tuttu.. O günlerde bir arkadaş bana; "Bundormin!" den haberin yok galiba dedi. "Bundormin", Israel'de satılan bir uyku ılacı. Özellikle yaşlı insanların çok kullandığı bir haptır bu. Eczande, ilaç alan yaşlıların hep ellerine bu hapların verildiğini görürüm. Hayatımda bir defa kullandım. İki gece almıştım bu ilacı. Aman Tanrım, sanki ölmek gibiydi. Normal bir uykuyla hiç ilgisi olmayan tuhaf bir durumdu bu. İlacı aldığınızda kapkaranlık bir dünyanın içine gömülür gibisiniz. O bildiğiniz uykunun sizi sürüklediği o dinlendirici, rahatlatıcı, rüyalara doğru yelken açtığınız bir faza geçmek gibi değildi bu, bu ilaçla uyumak. Hoş olmayan bir deneyimdi.

Dışarıdan aldığınız kimyasallarla bedeninizin alışkın olduğu fonksyonların yerine gelmesini beklemek belki bir derece mümkün. Ancak hiç bir ilaç doğal işleyen şeyin yerini almıyor ve sonunda bedenin doğal işlevlerini yerine getiremeyecek şekilde bozulmasına da sebebiyet veriyor.

Seneler evvel bu tip ilaçlara başlayan bir dostum bir kaç ay içinde ilaçlara her defasında geri dönüyordu. Çünkü şikayetleri en kötü şekilde geri geliyorlardı. Artık ilaçsız bu işi götüremeyenlerden sadece biriydi bu. Annem doktoruna, ilaçları bıraktığımdan bir hayli bir zaman sonra yaşadıklarımdan bahsettiğinde; "İlaç almadan olmaz,,, Tabi ki kendini iyi hissetmez!"demiş.

İlaçsız olmak zorunda!  Beyninize bir kez zarar vermiş bir maddeyi ya da benzerini bir defa daha almanın sizin için sorunu çözecek  yol olduğuna inanmanın mantığı nerede?! 

Doktorlar herşeyi bildiklerini sanıyorlar. Doğru çoğu kez bizden çok daha iyi bildikleri şeyler var. Ancak bazen bizler kendi bedenimizi onlardan  iyi tanıyor da olabiliriz. Hele, İlaç Sanayinin , para için insanları nasıl kurban ettiğini anladıysanız.  Hele, bu ilaçlar yüzünden seneler boyu azap çeken insanların başlarından neler geçtiğine bire bir şahit olmuşsanız. Eğer, siz bedeninizin neler yaşadığını biliyorsanız. Neden bu şeylere devam edesiniz? Bu büyük bir savaş. İlaçların beyine yaptığı değişimleri değiştirmek bazen mümkün olabiliyor. Bazen bu kısmen mümkün bazen de zararı geriye çevirmek neredeyse imkansız. Bu yüzden çıkmaz bir sokağa girmemek adına yaşadığınız kimi ufak tefek sıkıntılar, kimi depresif haller, kimi uykusuzluk problemleri için kendinize alternatif çözümler aramayı tercih etmenizi öneririm. Başından bu konuda çok şey geçmiş biri olarak. Sahit olduğum örneklere bakarak. Kendinize önce bir şans tanıyın lütfen. İlaçlar  sizi daha büyük problemlerin içine sokmaktan baska işe yaramayabilirler de!

Batya R. GALANTI

Tişa Be'av