Duran çarkı yeniden döndürmeye başlamak gerekecek!
Son zamanlarda yaşadığımız büyük Covid-19 krizinin sağlığımıza olan etkilerinin dışında en fazla konuşulan yönü de bu virüs'ün bugün ve uzun vadede ekonomik olarak insanlara, ülkelere ve global düzene yaptığı, yapacağı etkileridir...
Çin'de olanlar televizyonlara ilk yansımaya başladığı zaman dünya bir an için nefesini tutup izlerken bu salgın Wuhan sınırları içinde kalacakmış gibi bir his yaşamış gibiydi belki? Belki de dünya bir çeşit şok yaşıyordu.
Wuhan'da bembeyaz tulumların içinde , adeta Holywood filmlerinden fırlamış insanlar boş sokakları dezenfekte ederlerken, yine bembeyaz tulumları, yüzlerinde maskeleri, kim oldukları bile belli olmayan robotlaşmış insanların hastane odalarında yüzlerce yatak arasında, ellerinde ventilatörler hayat kurtarmak için çabalarken akıllarımıza durgunluk geldi bir an...Neler oluyordu?
Otoriter bir rejimin gölgesinde büyüyen dev bir ekonominin günler ve haftalar geçerken sürdürdüğü savaşı dünya ağzı açık izledi, Bir anda Wuhan adeta hayalet şehir haline gelirken, Çin'den yayınlanan bilgiler kimseye inandırıcı gelmiyordu. Bir taraftan söylenen rakkamlar vardı diğer tarafta ise dünyanın en kapalı yönetimlerinden biri ... İstatistikler, rakkamlar... Yüzlerce ölüden bahsederlerken, son rakkamlar bir kaç bini bulduğunda Çin'in bir buçuk milyarlık nüfusuna baktığımızda ve media'ya yansıyan görüntülere , anlatılanlar kesinlikle realist görünmüyordu..
Son senelerde dünyanın en büyük üretim merkezine dönüşen Çin'le olan ticari ilişkilerin genişliğine baktığımızda , Wuhan'da başlayan krizin dünyanın diğer bölgelerine nasıl bir hızla yayılacağını tahmin etmek güç değildi aslında.
Ve Çin'e uçuşlar durduruldu bir anda.. Peki olaylar ortaya çıkana kadar kaç iş adamı, kaç politikacı Çin'de bulunmuştu, bu belli miydi ??
Çin'in ardından virüs önce çevredeki diğer Asya ülkelerinde görülmeye başlandı ilk hastalar.. Taiwan, Tayland, Japonya, Hong Kong, Güney Kore....
Aynı günlerde Güney Kore'den Israel'e Hıristiyan Hacı grubu geldi.. Israel'de ilk hastalar bu grubun ülkeyi terketmesinden sonra ortaya çıkmaya başladı.. Ardından Israel Kore'ye tüm uçuşları durdurdu. Ve tabii tepki aldı... Daha sonra herkes aynı yola baş vurmaya başlayınca herşey farklı görülmeye başlayacaktı.. Bu arada dünyanın en turistik ülkelerinin başında gelen İtalya'da bir anda hastalık yayılmaya başladı.. Ve gittikçe , İspanya, Fransa, İngiltere ve ABD'da salgın iyice kendini belli ederken sokaklar insanlardan boşaltıldı ... Bir anda tüm dünya karantinaya girdi.. Devletler neyi öncelik olarak tutacaklarının hesabını yapmak zorunda kaldılar. Hangisi daha önemliydi, ekonomiyi düşünerek hiç bir şey olmamış gibi devam etmek ya da milyonlarca insanın ölümünü engelleyebilmek için herşeyi kapatmak. Diğer taraftan ekonomi batarsa insanların sağlıklı olmaları mümkünmüydü diye soranlar da oldu. Hesabı zor bir durum.
Bir yıl öncesinde ülkesine neredeyse bazı açılardan zarar vermeye varan yoğun turist akımını kısmen durdurmayı bile düşünen İtalya'nın tarihi caddeleri ilk kez insanlardan tamamen boşalırken, Fransa'da Louvre müzesinin önündeki upuzun kuyruklardan eser kalmazken, dünya turzimi sayılı günler içinde sıfırlanırken..tüm uçuşlar bir anda durdu. En lüks otellerden en alelade mağazalara kadar her taraf müşterilerden boşalırken..neredeyse tüm insanlık kendini bir anda aynı yerde buluverdi; Evlerinde!
Normal günlerde koşturdukları hayata bir an ara vermek zorunda bırakıldı neredeyse herkes, dünya'yı saran korku dolu senaryoya bir anda kenardan bakarak izlemeye başladılar insanlar . Restoranlar kapandı, iş yerleri evlere taşındı..Şirketler kısa bir süre içinde batmaya başladılar..Bir anda dünya ekonomisi neredeyse durma noktasına geldi.
Israel'de bir milyondan fazla insan işsiz kaldı.. Bir kaç hafta içinde kimsenin aklında olmayan şeyler oldu..Pesah'ta seyahat planları yapan insanların yarın öbür gün kiralarını, banka kredilerini nasıl ödeyecekleri soru işaretine dönüştü beyinlerinde...
Burada ve dünyanın önde gelen ülkelerinde yönetimler hemen kriz masası oluşturdular. İnsanları, halklarını rahatlatmak için ellerinden geleni yapmaya çalışıyorlar. Bunların içinde kredileri ertelemek, işsizlik maaşı bağlamak, ilaç, gıda yardımı yapmak gibi bir çok şey var.
Üçüncü seçimlerden de neredeyse sonuçsuz çıkan Israel'de Corona'nın yaptığı tek olumlu şey seçimlerin önde gelen iki isminin yani Benny Gantz ve Binyamin Netanyahu'nun beraber hükümeti kurmakta anlaşmalarıdır. Bugün böyle bir kriz içindeyken tam yetkiye sahip olmayan geçici bir hükümetin ellerinde devam edilmesi mümkün değildi. Netanyahu ise şu ana kadar gerçekten örnek bir liderlik çizerken ( Bu son krizden bahsediyorum ) umut ediyorum ki ileriki günlerde Israel bugünkü durumu korumayı başarır..
Bir anda tepetaklak olan dünya ekonomisine baktığımızda bu durumu nasıl atlatacağımızı kestirmek zor. Özellikle fakir ülkelerin zaten zayıf olan ekonomilerine aldıkları darbeyi atlatmakları için uluslararası desteğe daha çok ihtiyaç duyacakları açıktır...
Bu kriz sanırım dünyayı her açıdan daha da değiştirecek. Ortadoğu'da devam eden belirsizlik, savaşlar ve bugün gelen salgınla daha da artacak göçler yüzünden Avrupa'da belki de bu kez kapanacak sınırlar güçlenecek nasyonalizm ve belirsizliklerle gelecek günler.. Keşke çocuklarımıza bırakabileceğimiz daha iyi bir dünya sözü gerçek olsaydı.. . Yine de durup bekleyelim hele şu yaz bir gelsin belki en azından bir zaman ara verir bu salgın.. İnsanlar bir nefes alır, sonbahardaki muhtemel yeni bir dalgaya kadar biraz daha hazırlıklı oluruz belki taa ki birileri ilacı bulana kadar.
Avrupa'da, son bir iki günlük istatistikler ölüm oranlarında biraz düşüş olduğunu gösterince , bu gece ekranlara yansıyan açıklamalara göre şimdiden normale dönüş arayışındalar. Böyle devam etmek mümkün değil çünkü. Yoksa bilgi çağında aç kalacak insanlar.. Şartlar ne olursa olsun bir yerden yeniden başlamak lazım. Duran çarkı yeniden döndürmeye başlamak gerek.
Bu ne kadar zaman alır bilinmez. Güçlü ve sabrılı olmak gerekecek sanırım ... Dua edelim iyi olsun!!
Batya R. Galanti